Bhagwan Shri Krishna Gita Gyan Adhyay 10 : рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдзाрди рдЕрдерд╡ा рд╕рдмрд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХौрди рд╣ै?
Shri Krishna Geeta Gyan Adhyay 10

Shri Krishna Geeta Gyan Adhyay 10 in Hindi — рднрдЧрд╡рдж्рдЧीрддा рдХे рдЕрдз्рдпाрдп 10 рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЕрдкрдиे рдЧुрдг, рдк्рд░рднाрд╡ рдФрд░ рддрдд्рдд्рд╡ рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рд╕рдордЭाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЬो рдЙрдкрджेрд╢ рджिрдпा рд╣ै, рдЙрд╕े 'рдкрд░рдо рд╡рдЪрди' рднी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै. рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рдЕрд░्рдЬुрди рд╕े рдХрд╣ा- "рд╣े рдХुрд░ुрд╢्рд░ेрд╖्рда! рдЕрдм рдоैं рдЬो рдоेрд░ी рджिрд╡्рдп рд╡िрднूрддिрдпां рд╣ैं, рдЙрдирдХो рддुрдо्рд╣ाрд░े рд▓िрдпे рдк्рд░рдзाрдирддा рд╕े рдХрд╣рддा рд╣ूँ, рдХ्рдпोंрдХि рдоेрд░े рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХा рдЕंрдд рдирд╣ीं рд╣ै (рдоेрд░ी рд╡िрднूрддिрдпाँ рдЕрдиंрдд рд╣ैं, рдЕрддः рд╕рдмрдХा рдкूрд░ा рд╡рд░्рдгрди рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा; рдЙрдирдоें рд╕े рдЬो рдк्рд░рдзाрди-рдк्рд░рдзाрди рд╣ैं, рдпрд╣ाँ рдоैं рдЙрди्рд╣ीं рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ूंрдЧा.)"
рдирджिрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рд╢्рд░ीрднाрдЧीрд░рдеी рдЧंрдЧा рдЬी рд╕рдорд╕्рдд рдирджिрдпों рдоें рдкрд░рдо рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं. рдпे рд╢्рд░ीрднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЪрд░ाрдгोрджрдХ рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╡ рдкрд░рдо рдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ैं. рдкुрд░ाрдгों рдФрд░ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдЗрдирдХा рдмрдб़ा рднाрд░ी рдоाрд╣ाрдд्рдо्рдп рдмрддрд▓ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рд╢्рд░ीрдордж्рднाрдЧрд╡рдд рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै-
рдзाрддु рдХрдордг्рдбрд▓ुрдЬрд▓ं рддрджुрд░ूрдХ्рд░рдорд╕्рдп рдкाрджाрд╡рдиेрдЬрдирдкрд╡िрдд्рд░рддрдпा рдирд░ेрди्рдж्рд░।
рд╕्рд╡рд░्рдзुрди्рдпрднूрди्рдирднрд╕ि рд╕ा рдкрддрддी рдиिрдоाрд░्рд╖्рдЯि рд▓ोрдХрдд्рд░рдпं рднрдЧрд╡рддो рд╡िрд╢рджेрд╡ рдХीрд░्рддि॥
(8. 21. 4)

рдоंрдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рд╡ेрджों рдХी рдЬिрддрдиी рднी рдЫрди्рджोрдмрдж्рдз реардЪाрдПं рд╣ैं, рдЙрди рд╕рдмрдоें рдЧाрдпрдд्рд░ी рдХी рд╣ी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ै. рд╢्рд░ुрддि, рд╕्рдоृрддि, рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдФрд░ рдкुрд░ाрдг рдЖрджि рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рдЬрдЧрд╣-рдЬрдЧрд╣ рдЧाрдпрдд्рд░ी рдХी рдорд╣िрдоा рдмрддाрдИ рдЧрдИ рд╣ै-
рдЕрднीрд╖्рдЯ рд▓ोрдХрдоाрдк्рдиोрддि рдк्рд░ाрдк्рдиुрдпाрдд् рдХाрдордоीрдк्рд╕िрддрдо्।
рдЧाрдпрдд्рд░ी рд╡ेрджрдЬрдирдиी рдЧाрдпрдд्рд░ी рдкाрдкрдиाрд╢िрдиी॥
рдЧाрдпрдд्рд░्рдпा: рдкрд░рдоं рдиाрд╕्рддि рджिрд╡ि рдЪेрд╣ рдЪ рдкाрд╡рдирдо्।
рд╣рд╕्рддрдд्рд░ाрдгрдк्рд░рджा рджेрд╡ी рдкрддрддां рдирд░рдХाрд░्рдгрд╡े॥
(рд╢рдЩ्рдЦрд╕्рдоृрддि 12. 24-25)
"(рдЧाрдпрдд्рд░ी рдХी рдЙрдкाрд╕рдиा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा) рдЕрдкрдиे рдЕрднीрд╖्рдЯ рд▓ोрдХ рдХो рдкा рдЬाрддा рд╣ै, рдордиोрд╡ाрдЮ्рдЫिрдд рднोрдЧ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै. рдЧाрдпрдд्рд░ी рд╕рдорд╕्рдд рд╡ेрджों рдХी рдЬрдирдиी рдФрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдкाрдкों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ैं. рд╕्рд╡рд░्рдЧрд▓ोрдХ рдоें рддрдеा рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЧाрдпрдд्рд░ी рд╕े рдмрдв़рдХрд░ рдкрд╡िрдд्рд░ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рджूрд╕рд░ी рдХोрдИ рд╡рд╕्рддु рдирд╣ीं рд╣ै. рдЧाрдпрдд्рд░ी рджेрд╡ी рдирд░рдХрд╕рдоुрдж्рд░ рдоें рдЧिрд░рдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рд╣ाрде рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рджेрдХрд░ рдмрдЪा рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ैं.’
рдиाрд╕्рддि рдЧрдЩ्рдЧाрд╕рдоं рддीрд░्рдеे рди рджेрд╡: рдХेрд╢рд╡ाрдд् рдкрд░:।
рдЧाрдпрдЪ्рдпाрд╕्рддु рдкрд░ं рдЬрдк्рдпं рди рднूрддं рди рднрд╡िрд╖्рдпрддि॥
(рдмृрд╣рдж्рдпोрдЧिрдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп 10.10)
"рдЧंрдЧा рдЬी рдХे рд╕рдоाрди рддीрд░्рде рдирд╣ीं рд╣ै, рд╢्рд░ीрд╡िрд╖्рдгु рднрдЧрд╡ाрди рд╕े рдмрдв़рдХрд░ рджेрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै рдФрд░ рдЧाрдпрдд्рд░ी рд╕े рдмрдв़рдХрд░ рдЬрдкрдиे рдпोрдЧ्рдп рдоंрдд्рд░ рди рд╣ुрдЖ, рди рд╣ोрдЧा." рдЧाрдпрдд्рд░ी рдХी рдЗрд╕ рд╢्рд░ेрд╖्рдарддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЙрд╕े рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै.

♦ рдХिрд╕ी рдЕрд░्рде рдХा рдмोрдз рдХрд░ाрдиे рд╡ाрд▓े рд╢рдм्рдж рдХो ‘рдЧी:’ (рд╡ाрдгी) рдХрд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдУंрдХाрд░ (рдк्рд░рдгрд╡) рдХो ‘рдПрдХ рдЕрдХ्рд╖рд░’ рдХрд╣рддे рд╣ैं (рдЧीрддा 8।13). рдЬिрддрдиे рднी рдЕрд░्рде рдмोрдзрдХ рд╢рдм्рдж рд╣ैं, рдЙрди рд╕рднी рдоें рдк्рд░рдгрд╡ рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ै; рдХ्рдпोंрдХि ‘рдк्рд░рдгрд╡’ рднрдЧрд╡ाрди рдХा рдиाрдо рд╣ै (рдЧीрддा 17:23). рдк्рд░рдгрд╡ рдХे рдЬрдк рд╕े рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै. рдиाрдо рдФрд░ рдиाрдоी рдоें рдЕрднेрдж рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै.
рдЛрддुрдУं рдоें рдк्рд░рдзाрди - рд╡рд╕ंрдд рд╕рдм реарддुрдУं рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рдФрд░ рд╕рдмрдХा рд░ाрдЬा рд╣ै. рдЗрд╕рдоें рдмिрдиा рд╣ी рдЬрд▓ рдХे рд╕рдм рд╡рдирд╕्рдкрддिрдпां рд╣рд░ी-рднрд░ी рдФрд░ рдирд╡ीрди рдкрдд्рд░ों рддрдеा рдкुрд╖्рдкों рд╕े рд╕рдорди्рд╡िрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं. рдЗрд╕рдоें рди рдЕрдзिрдХ рдЧрд░्рдоी рд░рд╣рддी рд╣ै рдФрд░ рди рд╕рд░्рджी. рдЗрд╕ реарддु рдоें рдк्рд░ाрдп: рд╕рднी рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХो рдЖрдирди्рдж рд╣ोрддा рд╣ै.
рдоाрд╕ों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХाрд▓ рдоें рдорд╣ीрдиों рдХी рдЧрдгрдиा рдоाрд░्рдЧрд╢ीрд░्рд╖ рд╕े рд╣ी рдЖрд░рдо्рдн рд╣ोрддी рдеी (рдорд╣ाрднाрд░рдд рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдкрд░्рд╡ 106 рдФрд░ 109). рдЕрдд: рдпрд╣ рд╕рдм рдоाрд╕ों рдоें рдк्рд░рдердо рдоाрд╕ рд╣ै рддрдеा рдЗрд╕ рдоाрд╕ рдоें рдХिрдпे рд╣ुрдП, рд╡्рд░рдд-рдЙрдкрд╡ाрд╕ों рдХा рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рдорд╣ाрди рдлрд▓ рдмрддрд▓ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдирдпे рдЕрди्рди рдХी рдЗрд╖्рдЯि (рдпрдЬ्рдЮ) рдХा рднी рдЗрд╕ी рдорд╣ीрдиे рдоें рд╡िрдзाрди рд╣ै. рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдоाрдпрдг рдоें рдЗрд╕े рд╕ंрд╡рдд्рд╕рд░ рдХा рднूрд╖рдг рдмрддрд▓ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрди्рдпाрди्рдп рдоाрд╕ों рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЗрд╕рдоें рдХрдИ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं рд╣ैं.
рдк्рд░рдзाрди рдпрдЬ्рдЮ - рдЬрдкрдпрдЬ्рдЮ рдХो рд╕рднी рдпрдЬ्рдЮों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै. рдЬрдкрдпрдЬ्рдЮ рднрдЧрд╡ाрди рдХा рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдХрд░ाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै. рдордиुрд╕्рдоृрддि рдоें рднी рдЬрдкрдпрдЬ्рдЮ рдХी рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХी рдЧрдИ рд╣ै-
рд╡िрдзिрдпрдЬ्рдЮाрдЬ्рдЬрдкрдпрдЬ्рдЮो рд╡िрд╢िрд╖्рдЯों рджрд╢рднिрд░्рдЧुрдгै:।
рдЙрдкांрд╢ु рд╕्рдпाрдЪ्рдЫрддрдЧुрдг: рд╕рд╣рд╕्рд░ों рдоाрдирд╕: рд╕्рдоृрдд:॥
(2.85)
‘рд╡िрдзि-рдпрдЬ्рдЮ рд╕े рдЬрдкрдпрдЬ्рдЮ рджрд╕рдЧुрдиा, рдЙрдкाрд╢ुंрдЬрдк рд╕ौрдЧुрдиा рдФрд░ рдоाрдирд╕рдЬрдк рд╣рдЬाрд░рдЧुрдиा рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै.’ рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╕рдорд╕्рдд рдпрдЬ्рдЮों рдоें рдЬрдкрдпрдЬ्рдЮ рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ै.

рдордиुрд╖्рдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХे рд╢ाрди्рддिрдкрд░्рд╡ рдХे рдЕрдз्рдпाрдп 141 рдоें рднीрд╖्рдо рдкिрддाрдорд╣ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि, "рдк्рд░рдЬा рдХे рдпोрдЧ, рдХ्рд╖ेрдо, рдЙрдд्рддрдо рд╡ृрд╖्рдЯि, рд╡्рдпाрдзि, рдоृрдд्рдпु рдФрд░ рднрдп-рдЗрди рд╕рдмрдХा рдоूрд▓ рдХाрд░рдг рд░ाрдЬा рд╣ी рд╣ै. рд╕рддрдпुрдЧ, рдд्рд░ेрддा, рдж्рд╡ाрдкрд░ рдФрд░ рдХрд▓िрдпुрдЧ- рдЗрди рд╕рдмрдХा рдоूрд▓ рдХाрд░рдг рд░ाрдЬा рд╣ी рд╣ै." рд╢ाрд╕्рдд्рд░ोрдХ्рдд рд▓рдХ्рд╖рдгों рд╕े рдпुрдХ्рдд рдзрд░्рдордкрд░ाрдпрдг рд░ाрдЬा рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдЬा рдХो рдкाрдкों рд╕े рд╣рдЯाрдХрд░ рдзрд░्рдо рдоें рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рд╕рдмрдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै, рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдЕрди्рдп рдордиुрд╖्рдпों рд╕े рд░ाрдЬा рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै. рдРрд╕े рд░ाрдЬा рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕ाрдзाрд░рдг рдордиुрд╖्рдпों рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХ рд░рд╣рддी рд╣ै.
♦ рджрдг्рдб (рджрдорди рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि) рдзрд░्рдо рдХा рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдХे рдЕрдзрд░्рдо рдоें рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рдЙрдЪ्рдЫृрдЩ्рдЦрд▓ рдордиुрд╖्рдпों рдХो рдкाрдкाрдЪाрд░ рд╕े рд░ोрдХрдХрд░ рд╕рдд्рдХрд░्рдо рдоें рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рдХрд░рддा рд╣ै. рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдорди рдФрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдп рдЖрджि рднी рдЗрд╕ рджрдорди-рд╢рдХ्рддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╡рд╢ рдоें рд╣ोрдХрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं. рджрдорди-рд╢рдХ्рддि рд╕े рд╕рдорд╕्рддрдк्рд░ाрдгी рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ैं. рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЬो рднी рджेрд╡рддा, рд░ाрдЬा рдФрд░ рд╢ाрд╕рдХ рдЖрджि рди्рдпाрдпрдкूрд░्рд╡рдХ рджрдорди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं, рдЙрди рд╕рдмрдХी рдЙрд╕ рджрдорди-рд╢рдХ्рддि рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै.

♦ ‘рдиीрддि’ рд╢рдм्рдж рди्рдпाрдп рдХा рд╡ाрдЪрдХ рд╣ै. рди्рдпाрдп рд╕े рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╕рдЪ्рдЪी рд╡िрдЬрдп рд╣ोрддी рд╣ै. рдЬिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдиीрддि рдирд╣ीं рд░рд╣рддी, рдЕрдиीрддि рдХा рдмрд░्рддाрд╡ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд░ाрдЬ्рдп рднी рд╢ीрдШ्рд░ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै. рдЕрддрдПрд╡ рдиीрддि рдЕрд░्рдеाрдд рди्рдпाрдп рд╡िрдЬрдп рдХा рдк्рд░рдзाрди рдЙрдкाрдп рд╣ै.
рд╢рд╕्рдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдЬिрддрдиे рднी рд╢рд╕्рдд्рд░ рд╣ैं, рдЙрди рд╕рднी рдоें рд╡рдЬ्рд░ рдЕрд╕्рдд्рд░ рдЕрдд्рдпंрдд рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं; рдХ्рдпोंрдХि рд╡рдЬ्рд░ рдоें рджрдзीрдЪि рдЛрд╖ि рдХे рддрдк рдХा рддрдеा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рднрдЧрд╡ाрди рдХा рддेрдЬ рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдЕрдоोрдШ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै (рд╢्рд░ीрдордж्рднाрдЧрд╡рдд 6.11.19-20).
рдкрд░्рд╡рддों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рд╕्рдеिрд░ рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рд╕्рдеाрд╡рд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं. рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдЬिрддрдиे рднी рдкрд░्рд╡рдд рд╣ैं, рд╕рдм рдЕрдЪрд▓ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╕्рдеाрд╡рд░ рд╣ैं. рдЙрдирдоें рд╣िрдоाрд▓рдп рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд╣ै. рд╡рд╣ рдкрд░рдо рдкрд╡िрдд्рд░ рддрдкोрднूрдоि рд╣ै рдФрд░ рдоुрдХ्рддि рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै. рднрдЧрд╡ाрди рдирд░ рдФрд░ рдиाрд░ाрдпрдг рд╡рд╣ीं рддрдкрд╕्рдпा рдХрд░ рдЪुрдХे рд╣ैं, рд╕ाрде рд╣ी рд╣िрдоाрд▓рдп рд╕рдм рдкрд░्рд╡рддों рдХा рд░ाрдЬा рднी рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрд╕े 'рдЧिрд░िрд░ाрдЬ' рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं.

рдкрд╢ु рд╡ рдкрдХ्рд╖िрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рд╕िंрд╣ рд╕рдм рдкрд╢ुрдУं рдХा рд░ाрдЬा рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै. рд╡рд╣ рд╕рдмрд╕े рдмрд▓рд╡ाрди, рддेрдЬрд╕्рд╡ी, рд╢ूрд░рд╡ीрд░ рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ी рд╣ोрддा рд╣ै. рд╡िрдирддा рдХे рдкुрдд्рд░ рдЧрд░ुрдб़ рдЬी рдкрдХ्рд╖िрдпों рдХे рд░ाрдЬा рдФрд░ рдЙрди рд╕рдмрд╕े рдмрдб़े рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдкрдХ्рд╖िрдпों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдиे рдЧрдпे рд╣ैं. рд╕ाрде рд╣ी рдпे рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╡ाрд╣рди, рдЙрдирдХे рдкрд░рдо рднрдХ्рдд рдФрд░ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдкрд░ाрдХ्рд░рдоी рд╣ैं. рдЬिрддрдиे рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдордЫрд▓िрдпां рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЙрди рд╕рдмрдоें рдордЧрд░ рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ा рдФрд░ рдмрд▓рд╡ाрди рд╣ोрддा рд╣ै.
рд╡ृрдХ्рд╖ों рдоें рдк्рд░рдзाрди- рдкीрдкрд▓ рдХा рд╡ृрдХ्рд╖ рд╕рдорд╕्рдд рд╡рдирд╕्рдкрддिрдпों рдоें рд░ाрдЬा рдФрд░ рдкूрдЬрдиीрдп рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै. рдкुрд░ाрдгों рдоें рдЕрд╢्рд╡рдд्рде (рдкीрдкрд▓) рдХा рдмрдб़ा рдоाрд╣ाрдд्рдо्рдп рдоिрд▓рддा рд╣ै. рд╕्рдХрди्рдж рдкुрд░ाрдг рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै-
рд╕ рдПрд╡ рд╡िрд╖्рдгुрд░्рдж्рд░рдо рдПрд╡ं рдоूрддों рдорд╣ाрдд्рдорднि: рд╕ेрд╡िрддрдкुрдг्рдпрдоूрд▓:।
рдпрд╕्рдпाрд╢्рд░рдп: рдкाрдкрд╕рд╣рд╕्рд░рд╣рди्рддा рднрд╡ेрди्рдиृрдгां рдХाрдорджुрдШो рдЧुрдгाрдв़рдп:॥
(рдиाрдЧрд░. 247.44)
"рдпрд╣ рд╡ृрдХ्рд╖ рдоूрд░्рддिрдоाрди рд╢्рд░ीрд╡िрд╖्рдгुрд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै; рдорд╣ाрдд्рдоा рдкुрд░ुрд╖ рдЗрд╕ рд╡ृрдХ्рд╖ рдХे рдкुрдг्рдпрдордп рдоूрд▓ рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдХा рдЧुрдгों рд╕े рдпुрдХ्рдд рдФрд░ рдХाрдордиाрджाрдпрдХ рдЖрд╢्рд░рдп рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╣рдЬाрд░ों рдкाрдкों рдХा рдиाрд╢ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै."

рджेрд╡ों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдЕрджिрддि рдХे рдмाрд░рд╣ рдкुрдд्рд░ों рдХो рдж्рд╡ाрджрд╢ рдЖрджिрдд्рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं- рдзाрддा, рдоिрдд्рд░, рдЕрд░्рдпрдоा, рд╢рдХ्рд░, рд╡рд░ुрдг, рдЕंрд╢, рднрдЧ, рд╡िрд╡рд╕्рд╡ाрди्, рдкूрд╖ा, рд╕рд╡िрддा, рдд्рд╡рд╖्рдЯा рдФрд░ рд╡िрд╖्рдгु. рдЗрдирдоें рд╡िрд╖्рдгु рдЬी рдЗрди рд╕рдмрдХे рд░ाрдЬा рд╣ैं рддрдеा рдЕрди्рдп рд╕рднी рдкुрдд्рд░ों рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं.
рдзाрддा рдоिрдд्рд░ोрдЕрд░्рдпрдоा рд╢рдХ्рд░ो рд╡рд░ुрдгрд╕्рдд्рд╡ंрд╢ рдПрд╡ рдЪ।
рднрдЧो рд╡िрд╡рд╕्рд╡ाрди् рдкूрд╖ा рдЪ рд╕рд╡िрддा рджрд╢рдорд╕्рддрдеा॥
рдПрдХाрджрд╢рд╕्рддрдеा рдд्рд╡рд╖्рдЯा рдж्рд╡ाрджрд╢ो рд╡िрд╖्рдгुрд░ूрдЪ्рдпрддे।
рдЬрдШрди्рдпрдЬрд╕्рддु рд╕рд░्рд╡ेрд╖ाрдоाрджिрдд्рдпाрдиां рдЧुрдгाрдзिрдХ:॥
(рдорд╣ाрднाрд░рдд рдЖрджिрдкрд░्рд╡ 65.15-16)
рджैрдд्рдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рджिрддि рдХे рд╡ंрд╢рдЬों рдХो рджैрдд्рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं. рдЙрди рд╕рдмрдоें рдк्рд░рд╣्рд▓ाрдж рдЙрдд्рддрдо рдоाрдиे рдЧрдпे рд╣ैं; рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рди рдХेрд╡рд▓ рджैрдд्рдпों рдХे рд░ाрдЬा рд╣ैं, рдЕрдкिрддु рд╕рд░्рд╡рд╕рдж्рдЧुрдг рд╕рдо्рдкрди्рди, рдкрд░рдо рдзрд░्рдоाрдд्рдоा рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдкрд░рдо рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु, рдиिрд╖्рдХाрдо, рдЕрдирди्рдпрдк्рд░ेрдоी рд╣ैं.
рд░ुрдж्рд░ों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рд╣рд░, рдмрд╣ुрд░ूрдк, рдд्рд░्рдпрдо्рдмрдХ, рдЕрдкрд░ाрдЬिрдд, рд╡ृрд╖ाрдХрдкि, рд╢рдо्рднु, рдХрдкрд░्рджी, рд░ैрд╡рдд, рдоृрдЧрд╡्рдпाрдз, рд╢рд░्рд╡ рдФрд░ рдХрдкाрд▓ी- рдпे рдЧ्рдпाрд░рд╣ рд░ुрдж्рд░ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं.
рд╣рд░рд╢्рдЪ рдмрд╣ुрд░ूрдкрд╢्рдЪ рдд्рд░्рдпрдо्рдмрдХрд╢्рдЪाрдкрд░ाрдЬिрдд:।
рд╡ृрд╖рдХрдкिрд╢्рдЪ рд╢рдо्рднुрд╢्рдЪ рдХрдкрд░्рджी рд░ैрд╡рддрд╕्рддрдеा॥
рдоृрдЧрд╡्рдпाрдзрд╢्рдЪ рд╢рд░्рд╡рд╢्рдЪ рдХрдкाрд▓ी рдЪ рд╡िрд╢ाрдо्рдкрддे।
рдПрдХाрджрд╢ैрддे рдХрдеिрддा рд░ुрдж्рд░ाрд╕्рдд्рд░िрднुрд╡рдиेрд╢्рд░्рд╡рд░ा॥
(рд╣рд░िрд╡ंрд╢ рдкुрд░ाрдг 1.3.41,42)
рдЗрдирдоें рд╢рдо्рднु рдЕрд░्рдеाрдд рднрдЧрд╡ाрди рд╢ंрдХрд░ рд╕рдмрдХे рдЕрдзीрд╢्рд╡рд░ (рд░ाрдЬा) рд╣ैं рддрдеा рдХрд▓्рдпाрдгрдк्рд░рджाрддा рд╡ рдХрд▓्рдпाрдгрд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ैं.

♦ рд╕ूрд░्рдп, рдЪрди्рдж्рд░рдоा, рддाрд░े, рдмिрдЬрд▓ी рдФрд░ рдЕрдЧ्рдиि рдЖрджि рдЬिрддрдиे рднी рдк्рд░рдХाрд╢рдоाрди рдкрджाрд░्рде рд╣ैं, рдЙрди рд╕рдмрдоें рд╕ूрд░्рдп рдк्рд░рдзाрди рд╣ै.
♦ рд╡рд░ुрдг рд╕рдорд╕्рдд рдЬрд▓рдЪрд░ों рдХे рдФрд░ рдЬрд▓ рджेрд╡рддाрдУं рдХे рдЕрдзिрдкрддि, рд▓ोрдХрдкाрд▓, рджेрд╡рддा рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рднрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╕рдмрдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдиे рдЧрдпे рд╣ैं.
♦ рдорд░्рдд्рдп рдФрд░ рджेрд╡рдЬрдЧрдд рдоें, рдЬिрддрдиे рднी рдиिрдпрдорди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдзिрдХाрд░ी рд╣ैं, рдпрдорд░ाрдЬ рдЙрди рд╕рдмрдоें рдмрдв़рдХрд░ рд╣ैं. рдЗрдирдХे рд╕рднी рджрдг्рдб рди्рдпाрдп рдФрд░ рдзрд░्рдо рд╕े рдпुрдХ्рдд, рд╣िрддрдкूрд░्рдг рдФрд░ рдкाрдкрдиाрд╢рдХ рд╣ोрддे рд╣ैं. рдпे рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЬ्рдЮाрдиी рднрдХ्рдд рдФрд░ рд▓ोрдХрдкाрд▓ рднी рд╣ैं.
27 рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рд╣ैं-
рдЕрд╢्рд╡िрдиी, рднрд░рдгी, рдХृрддिрдХा, рд░ोрд╣िрдгी, рдоृрдЧрд╢िрд░ा, рдЖрд░्рдж्рд░ा, рдкुрдирд░्рд╡рд╕ु, рдкुрд╖्рдп, рдЖрд╢्рд▓ेрд╖ा, рдоाрдШ, рдкूрд░्рд╡ा рдлाрд▓्рдЧुрдиी, рдЙрдд्рддрд░ा рдлाрд▓्рдЧुрдиी, рд╣рд╕्рдд, рдЪिрдд्рд░ा, рд╕्рд╡ाрддि, рд╡िрд╢ाрдЦा, рдЕрдиुрд░ाрдзा, рдЬ्рдпेрд╖्рдаा, рдоुрд▓ा, рдкूрд░्рд╡ा, рдЖрд╖ाрдв़, рдЙрдд्рддрд░ा рдЖрд╖ाрдв़, рд╢्рд░рд╡рдг, рдзрдиिрд╖्рдаा, рд╢рддрднिрд╖ेрдХ, рдкूрд░्рд╡ рднाрдж्рд░рдкрдж, рдЙрдд्рддрд░ рднाрдж्рд░рдкрдж, рд░ेрд╡рддी.
рдЗрди рд╕рдмрдХे рд╕्рд╡ाрдоी рдФрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рддाрд░ा-рдордг्рдбрд▓ рдХे рд░ाрдЬा рдЪрди्рдж्рд░рдоा рд╣ैं.

♦ рд╕рдорд╕्рдд рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рд╕ुрдоेрд░ु рдкрд░्рд╡рдд рдХी рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдХрд░рддे рд╣ै рдФрд░ рд╕ुрдоेрд░ु рдкрд░्рд╡рдд рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рдФрд░ рдж्рд╡ीрдкों рдХा рдХेрди्рдж्рд░ рддрдеा рд╕ुрд╡рд░्рдг рдФрд░ рд░рдд्рдиों рдХा рднрдг्рдбाрд░ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕рдХे рд╢िрдЦрд░ рдЕрди्рдп рдкрд░्рд╡рддों рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдКंрдЪे рд╣ैं.
рд╡рд╕ुрдУं рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдзрд░, рдз्рд░ुрд╡, рд╕ोрдо, рдЕрд╣:, рдЕрдиिрд▓, рдЕрдирд▓, рдк्рд░рдд्рдпूрд╖ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╕- рдЗрди рдЖрдаों рдХो рд╡рд╕ु рдХрд╣рддे рд╣ैं-
рдзрд░ो рдз्рд░ुрд╡рд╢्рдЪ рд╕ोрдорд╢्рдЪ рдЕрд╣рд╢्рдЪैрд╡ाрдиिрд▓ोрдЕрдирд▓:।
рдк्рд░рдд्рдпूрд╖рд╢्рдЪ рдк्рд░рднाрд╕рд╢्рд╡ рд╡рд╕рд╡ोрдЕрд╖्рдЯौ рдк्рд░рдХीрд░्рддिрддा:॥
(рдорд╣ाрднाрд░рдд рдЖрджिрдкрд░्рд╡ 66.18)
рдЗрдирдоें рдЕрдирд▓ (рдЕрдЧ्рдиि) рд╡рд╕ुрдУं рдХे рд░ाрдЬा рд╣ैं рдФрд░ рджेрд╡рддाрдУं рдХो рд╣рд╡ि рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं. рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡े рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдоुрдЦ рднी рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं.
рдЙрди्рдЪाрд╕ рдорд░ुрддों (рд╡ाрдпु) рдХे рдиाрдо рд╣ैं-
рд╕рдд्рдд्рд╡рдЬ्рдпोрддि, рдЖрджिрдд्рдп, рд╕рдд्рдпрдЬ्рдпोрддि, рддिрд░्рдпрдЧ्рдЬ्рдпोрддि, рд╕рдЬ्рдпोрддि, рдЬ्рдпोрддिрд╖्рдоाрди, рд╣рд░िрдд, реарддрдЬिрдд, рд╕рдд्рдпрдЬिрдд, рд╕ुрд╖ेрдг, рд╕ेрдирдЬिрдд, рд╕рдд्рдпрдоिрдд्рд░, рдЕрднिрдоिрдд्рд░, рд╣рд░िрдоिрдд्рд░, рдХृрдд, рд╕рдд्рдп, рдз्рд░ुрд╡, рдзрд░्рддा, рд╡िрдзрд░्рддा, рд╡िрдзाрд░рдп, рдз्рд╡ाрди्рдд, рдзुрдиि, рдЙрдЧ्рд░, рднीрдо, рдЕрднिрдпु, рд╕ाрдХ्рд╖िрдк, рдИрдз्рдХ рдЕрди्рдпाрдз्рдХ, рдпाрдз्рдХ, рдк्рд░рддिрдХृрдд्, рдд्рд░рдХ, рд╕рдоिрддि, рд╕ंрд░рдо्рдн, рдИрдз्рдХ्рд╖, рдкुрд░ुрд╖, рдЕрди्рдпाрдз्рдХ्рд╖, рдЪेрддрд╕, рд╕рдоिрддा, рд╕рдоिрдз्рдХ्рд╖, рдк्рд░рддिрдз्рдХ्рд╖, рдорд░ूрддि, рд╕рд░рдд, рджेрд╡, рджिрд╢, рдпрдЬु:, рдЕрдиुрдз्рдХ, рд╕ाрдо, рдоाрдиुрд╖ рдФрд░ рд╡िрд╢ (рд╡ाрдпुрдкुрд░ाрдг 67.123 рд╕े 130).
рдЕрди्рдп рдкुрд░ाрдгों рдоें рдорд░ुрддों рдХे рдиाрдоों рдоें рднिрди्рдирддा рдкाрдП рдЬाрддी рд╣ै; рд▓ेрдХिрди 'рдорд░ीрдЪि' рдиाрдо рдХрд╣ीं рднी рдирд╣ीं рдоिрд▓ा рд╣ै. рдЗрд╕ीрд▓िрдпे 'рдорд░ीрдЪि' рдХो рдорд░ुрдд рди рдоाрдирдХрд░ рд╕рдорд╕्рдд рдорд░ुрдж्рдЧрдгों рдХा рддेрдЬ рдпा рдХिрд░рдг рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै. рджрдХ्рд╖рдХрди्рдпा рдорд░ुрдд्рд╡рддी рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдкुрдд्рд░ों рдХो рднी рдорд░ुрдж्рдЧрдг рдХрд╣рддे рд╣ैं (рд╣рд░िрд╡ंрд╢ рдкुрд░ाрдг). рднिрди्рди-рднिрди्рди рдорди्рд╡ंрддрд░ों рдоें рднिрди्рди-рднिрди्рди рдиाрдоों рд╕े рддрдеा рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЗрдирдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХे рд╡рд░्рдгрди рдкुрд░ाрдгों рдоें рдоिрд▓рддे рд╣ैं. рджिрддिрдкुрдд्рд░ рдЙрди्рдЪाрд╕ рдорд░ुрдж्рдЧрдг рджिрддि рджेрд╡ी рдХे рднрдЧрд╡рдж्рдз्рдпाрдирд░ूрдк рд╡्рд░рдд рдХे рддेрдЬ рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ैं. рдЙрд╕ рддेрдЬ рдХे рд╣ी рдХाрд░рдг рдЗрдирдХा рдЧрд░्рдн рдоें рд╡िрдиाрд╢ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХा рдеा. рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЙрдирдХे рдЗрд╕ рддेрдЬ рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै.
♦ рдмृрд╣рд╕्рдкрддि рджेрд╡рд░ाрдЬ рдЗрди्рдж्рд░ рдХे рдЧुрд░ु, рджेрд╡рддाрдУं рдХे рдХुрд▓рдкुрд░ोрд╣िрдд рдФрд░ рд╡िрдж्рдпा-рдмुрдж्рдзि рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं рддрдеा рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рд╕рдорд╕्рдд рдкुрд░ोрд╣िрддों рдоें рдоुрдЦ्рдп рдФрд░ рдЖрдЩ्рдЧिрд░рд╕ों рдХे рд░ाрдЬा рдоाрдиे рдЧрдпे рд╣ैं.
♦ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рд╕рдорд╕्рдд рд╕ेрдиाрдкрддिрдпों рдоें рд╕्рдХंрдж рдк्рд░рдзाрди рд╣ैं, рдЬिрдирдХा рджूрд╕рд░ा рдиाрдо рдХाрд░्рддिрдХेрдп рд╣ै. рдпे рдорд╣ाрджेрд╡ рдЬी рдХे рдкुрдд्рд░ рдФрд░ рджेрд╡рддाрдУं рдХे рд╕ेрдиाрдкрддि рд╣ैं. рдХрд╣ीं-рдХрд╣ीं рдЗрди्рд╣ें рдЕрдЧ्рдиि рдХे рддेрдЬ рд╕े рддрдеा рджрдХ्рд╖рдХрди्рдпा рд╕्рд╡ाрд╣ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдд्рдкрди्рди рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै (рдорд╣ाрднाрд░рдд рд╡рдирдкрд░्рд╡ 223).
рдЧंрдзрд░्рд╡ों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдЧрди्рдзрд░्рд╡ рдПрдХ рджेрд╡рдпोрдиिрд╡िрд╢ेрд╖ рд╣ै. рдпे рджेрд╡рд▓ोрдХ рдоें рдЧाрдпрди, рд╡ाрдж्рдп рдФрд░ рдиाрдЯ्рдпाрднिрдирдп рдХिрдпा рдХрд░рддे рд╣ैं. рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдоें рдЗрди्рд╣ें рд╣ी рд╕рдмрд╕े рд╕ुрди्рджрд░ рдФрд░ рдЕрдд्рдпंрдд рд░ूрдкрд╡ाрди рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै. ‘рдЧुрд╣्рдпрдХ-рд▓ोрдХ’ рд╕े рдКрдкрд░ рдФрд░ ‘рд╡िрдзाрдзрд░-рд▓ोрдХ’ рд╕े рдиीрдЪे рдЗрдирдХा ‘рдЧрди्рдзрд░्рд╡-рд▓ोрдХ’ рд╣ै. рджेрд╡рддा рдУрд░ рдкिрддрд░ों рдХी рддрд░рд╣ рдЧрди्рдзрд░्рд╡ рднी рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं- рдордд्рд░्рдп рдФрд░ рджिрд╡्рдп. рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдкुрдг्рдпрдмрд▓ рд╕े рдЧрди्рдзрд░्рд╡рд▓ोрдХ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рд╡े ‘рдорд░्рдд्рдп’ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬो рдХрд▓्рдк рдХे рдЖрд░рдо्рдн рд╕े рд╣ी рдЧрди्рдзрд░्рд╡ рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें ‘рджिрд╡्рдп’ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै. рджिрд╡्рдп рдЧрди्рдзрд░्рд╡ों рдХी рджो рд╢्рд░ेрдгिрдпां рд╣ैं- ‘рдоौрдиेрдп’ рдФрд░ ‘рдк्рд░ाрдзेрдп’. рдорд╣рд░्рд╖ि рдХрд╢्рдпрдк рдХी рджो рдкрдд्рдиिрдпों рдХे рдиाрдо рдеे- рдоुрдиि рдФрд░ рдк्рд░ाрдзा. рдЗрди्рд╣ीं рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЕрдк्рд╕рд░ाрдУं рдФрд░ рдЧрди्рдзрд░्рд╡ों рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╣ुрдИ. рд╕рднी рдЧंрдзрд░्рд╡ों рдоें рдЪिрдд्рд░рд░рде рджिрд╡्рдп рд╕ंрдЧीрдд-рд╡िрдж्рдпा рдХे рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдФрд░ рдЕрдд्рдпंрдд рд╣ी рдиिрдкुрдг рд╣ैं.
рд╡ेрджों рдоें рдк्рд░рдзाрди - реардХ्, рдпрдЬु:, рд╕ाрдо рдФрд░ рдЕрдерд░्рд╡- рдЗрди рдЪाрд░ों рд╡ेрджों рдоें рд╕ाрдорд╡ेрдж рдЕрдд्рдпंрдд рдордзुрд░ рд╕ंрдЧीрддрдордп рддрдеा рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЕрдд्рдпंрдд рд░рдордгीрдп рд╕्рддुрддिрдпों рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣ै; рдЕрдд: рд╡ेрджों рдоें рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ै. рд╕ाрдорд╡ेрдж рдоें ‘рдмृрд╣рдд्рд╕ाрдо’ рдПрдХ рдЧीрддिрд╡िрд╢ेрд╖ рд╣ै. рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЗрди्рдж्рд░рд░ूрдк рдоें рд╕्рддुрддि рдХी рдЧрдИ рд╣ै. ‘рдЕрддिрд░ाрдд्рд░’ рдпाрдЧ рдоें рдпрд╣ी рдкृрд╖्рдард╕्рддोрдд्рд░ рд╣ै рддрдеा рд╕ाрдорд╡ेрдж рдХे ‘рд░рдерди्рддрд░’ рдЖрджि рд╕ाрдоों рдоें рдмृрд╣рдд्рд╕ाрдо (‘рдмृрд╣рдд्’ рдиाрдордХ рд╕ाрдо) рдк्рд░рдзाрди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╕рдмрдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै, рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рднрдЧрд╡ाрди рдиे ‘рдмृрд╣рдд्рд╕ाрдо’ рдХो рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै.

♦ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ाрд░्рде рдХे рддीрди рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ोрддे рд╣ैं- рдЬрд▓्рдк, рд╡िрддрдг्рдбा рдФрд░ рд╡ाрдж. рдЙрдЪिрдд-рдЕрдиुрдЪिрдд рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдЫोрдб़рдХрд░ рдЕрдкрдиे рдкрдХ्рд╖ рдХे рдордг्рдбрди рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХे рдкрдХ्рд╖ рдХा рдЦрдг्рдбрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЬो рд╡िрд╡ाрдж рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрд╕े ‘рдЬрд▓्рдк’ рдХрд╣рддे рд╣ैं. рдХेрд╡рд▓ рджूрд╕рд░े рдкрдХ्рд╖ рдХा рдЦрдг्рдбрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХिрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрд╡ाрдж рдХो ‘рд╡िрддрдг्рдбा’ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬो рддрдд्рдд्рд╡рдиिрд░्рдгрдп рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╢ुрдж्рдз рдиीрдпрдд рд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрд╕े ‘рд╡ाрдж’ рдХрд╣рддे рд╣ैं.
‘рдЬрд▓्рдк’ рдФрд░ ‘рд╡िрддрдг्рдбा’ рд╕े рдж्рд╡ेрд╖, рдХ्рд░ोрдз, рд╣िंрд╕ा рдФрд░ рдЕрднिрдоाрдиाрджि рджोрд╖ों рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рддрдеा ‘рд╡ाрдж’ рд╕े рд╕рдд्рдп рдХे рдиिрд░्рдгрдп рдоें рдФрд░ рдХрд▓्рдпाрдг-рд╕ाрдзрди рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ैं. ‘рдЬрд▓्рдк’ рдФрд░ ‘рд╡िрддрдг्рдбा’ рдд्рдпाрдЬ्рдп рд╣ैं рддрдеा ‘рд╡ाрдж’ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЧ्рд░ाрд╣्рдп рд╣ै. рдЗрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдХे рдХाрд░рдг рднрдЧрд╡ाрди рдиे ‘рд╡ाрдж’ рдХो рдЕрдкрдиी рд╡िрднूрддि рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै.
♦ рд╕्рд╡рд░ рдФрд░ рд╡्рдпрдЮ्рдЬрди рдЖрджि рдЬिрддрдиे рднी рдЕрдХ्рд╖рд░ рд╣ैं, рдЙрди рд╕рдмрдоें рдЕрдХाрд░ рд╕рдмрдХा рдЖрджि рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ी рд╕рдмрдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЙрд╕рдХो рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै.
♦ рд╕ंрд╕्рдХृрдд-рд╡्рдпाрдХрд░рдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рдоाрд╕ рдЪाрд░ рд╣ैं- рдЕрд╡्рдпрдпीрднाрд╡, рддрдд्рдкुрд░ुрд╖, рдмрд╣ुрд╡्рд░ीрд╣ि рдФрд░ рдж्рд╡рди्рдж्рд╡. рдХрд░्рдордзाрд░рдп рдФрд░ рдж्рд╡िрдЧु- рдпे рджोрдиों рддрдд्рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд╣ी рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╣ैं. рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ рд╕рдоाрд╕ рдоें рджोрдиों рдкрджों рдХे рдЕрд░्рде рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдЕрди्рдп рд╕рдоाрд╕ों рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै; рдЗрд╕рд▓िрдпे рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЙрд╕े рдЕрдкрдиी рд╡िрднूрддिрдпों рдоें рдЧिрдиा рд╣ै.
♦ рдЕрдз्рдпाрдд्рдорд╡िрдж्рдпा рдпा рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж्рдпा рдЙрд╕ рд╡िрдж्рдпा рдХो рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬिрд╕рдХा рдЖрдд्рдоा рд╕े рд╕ंрдмंрдз рд╣ै, рдЬो рдЖрдд्рдорддрдд्рдд्рд╡ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рдЬिрд╕рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЕрдиाрдпाрд╕ рд╣ी рдм्рд░рд╣्рдо рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै. рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдЬ्рдЮाрдд рдпा рдЕрдЬ्рдЮाрдд рдЬिрддрдиी рднी рд╡िрдж्рдпाрдПं рд╣ैं, рд╕рднी рдЗрд╕ рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж्рдпा рд╕े рдиिрдХृрд╖्рдЯ рд╣ैं; рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдирд╕े рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХा рдмंрдзрди рдЯूрдЯрддा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдФрд░ рджृрдв़ рд╣ोрддा рд╣ै; рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж्рдпा рд╕े рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХी рдЧांрда рд╕рджा рдХे рд▓िрдпे рдЦुрд▓ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рдпрдеाрд░्рде рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै.
♦ рд╕рдорд╕्рдд рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХी рдЬ्рдЮाрди-рд╢рдХ्рддि рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдирдХो рджु:рдЦ-рд╕ुрдЦ рдХा рдФрд░ рд╕рдорд╕्рдд рдкрджाрд░्рдеों рдХी рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рдЕंрдд:рдХрд░рдг рдХी рд╡ृрдд्рддि рд╡िрд╢ेрд╖ рд╣ै, рдЧीрддा рдХे резрейрд╡ें рдЕрдз्рдпाрдп рдХे рдЫрдаे рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рдЬिрд╕рдХी рдЧрдгрдиा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╡िрдХाрд░ों рдоें рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдЙрд╕ рдЬ्рдЮाрдирд╢рдХ्рддि рдХा рдиाрдо 'рдЪेрддрдиा' рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХे рд╕рдорд╕्рдд рдЕрдиुрднрд╡ों рдХी рд╣ेрддुрднूрддा рдк्рд░рдзाрди рд╢рдХ्рддि рд╣ै.
рджेрд╡рд░्рд╖िрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рд╕рднी рджेрд╡рд░्рд╖िрдпों рдоें рдиाрд░рдж рдЬी рд╕рдмрд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं. рд╕ाрде рд╣ी рд╡े рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдкрд░рдо рдЕрдирди्рдп рднрдХ्рдд, рдорд╣ाрди рдЬ्рдЮाрдиी рдФрд░ рдиिрдкुрдг рдоंрдд्рд░рдж्рд░рд╖्рдЯा рд╣ैं. рджेрд╡рд░्рд╖ि рдиाрд░рдж, рдЕрд╕िрдд, рджेрд╡рд▓ рдФрд░ рд╡्рдпाрд╕- рдпे рдЪाрд░ों рд╣ी рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдпрдеाрд░्рде рддрдд्рдд्рд╡ рдХो рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓े, рдЙрдирдХे рдорд╣ाрди् рдк्рд░ेрдоी рднрдХ्рдд рдФрд░ рдкрд░рдо рдЬ्рдЮाрдиी рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ рд╕рдо्рдоाрдиीрдп рд╣ैं. рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдорд╣िрдоा рддो рдпे рдиिрдд्рдп рд╣ी рдЧाрдпा рдХрд░рддे рд╣ैं. рдЗрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХा рдк्рд░рдзाрди рдХाрд░्рдп рд╣ै рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдорд╣िрдоा рдХा рд╣ी рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░рдиा.
рд╕рднी рджेрд╡рд░्рд╖िрдпों рдоें рдиाрд░рдж рдЬी рд╕рдмрд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं. рд╕ाрде рд╣ी рд╡े рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдкрд░рдо рдЕрдирди्рдп рднрдХ्рдд, рдорд╣ाрди рдЬ्рдЮाрдиी рдФрд░ рдиिрдкुрдг рдоंрдд्рд░рдж्рд░рд╖्рдЯा рд╣ैं. рджेрд╡рд░्рд╖ि рдиाрд░рдж, рдЕрд╕िрдд, рджेрд╡рд▓ рдФрд░ рд╡्рдпाрд╕- рдпे рдЪाрд░ों рд╣ी рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдпрдеाрд░्рде рддрдд्рдд्рд╡ рдХो рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓े, рдЙрдирдХे рдорд╣ाрди् рдк्рд░ेрдоी рднрдХ्рдд рдФрд░ рдкрд░рдо рдЬ्рдЮाрдиी рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ рд╕рдо्рдоाрдиीрдп рд╣ैं. рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдорд╣िрдоा рддो рдпे рдиिрдд्рдп рд╣ी рдЧाрдпा рдХрд░рддे рд╣ैं. рдЗрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХा рдк्рд░рдзाрди рдХाрд░्рдп рд╣ै рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдорд╣िрдоा рдХा рд╣ी рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░рдиा.

рджेрд╡рд░्рд╖िрдпों рдХे рд▓рдХ्рд╖рдг рдмрддाрддे рд╣ुрдП рд╡ाрдпुрдкुрд░ाрдг рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि-
"рдЬिрдирдХा рджेрд╡рд▓ोрдХ рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рд╣ै, рдЙрди्рд╣ें рд╢ुрдн рджेрд╡рд░्рд╖ि рд╕рдордЭрдиा рдЪाрд╣िрдпे. рднूрдд, рднрд╡िрд╖्рдп рдФрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ोрдиा рддрдеा рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕рдд्рдп рдмोрд▓рдиा-рджेрд╡рд░्рд╖ि рдХा рд▓рдХ्рд╖рдг рд╣ै. рдЬो рд╕्рд╡рдпं рднрд▓ीрднाँрддि рдЬ्рдЮाрди рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ैं рддрдеा рдЬो рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдмрдж्рдз рд╣ैं, рдЬो рдЕрдкрдиी рддрдкрд╕्рдпा рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे (рдк्рд░рд╣्рд▓ाрджाрджि рдХो) рдЧрд░्рдн рдоें рд╣ी рдЙрдкрджेрд╢ рджिрдпा рд╣ै, рдЬो рдоंрдд्рд░ों рдХे рд╡рдХ्рддा рд╣ैं рдФрд░ рдРрд╢्рд╡рд░्рдп (рд╕िрдж्рдзिрдпों) рдХे рдмрд▓ рд╕े рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдмाрдзा рдХे рд╕рдм рд▓ोрдХों рдоें рдЖ-рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬो рд╕рджा рдЛрд╖िрдпों рд╕े рдШिрд░े рд░рд╣рддे рд╣ैं, рд╡े рджेрд╡рддा, рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдФрд░ рд░ाрдЬा- рдпे рд╕рднी рджेрд╡рд░्рд╖ि рд╣ैं."
рджेрд╡рд░्рд╖ि рдЕрдиेрдХ рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдХे рдиाрдо рдпे рд╣ैं- "рдзрд░्рдо рдХे рджोрдиों рдкुрдд्рд░ рдирд░ рдФрд░ рдиाрд░ाрдпрдг, рдХ्рд░рддु рдХे рдкुрдд्рд░ рдмाрд▓рдЦिрд▓्рдп рдЛрд╖ि, рдкुрд▓рд╣ рдХे рдХрд░्рджрдо, рдкрд░्рд╡рдд рдФрд░ рдиाрд░рдж рддрдеा рдХрд╢्рдпрдк рдХे рджोрдиों рдм्рд░рд╣्рдорд╡ाрджी рдкुрдд्рд░ рдЕрд╕िрдд рдФрд░ рд╡рдд्рд╕рд▓- рдпे рдЪूंрдХि рджेрд╡рддाрдУं рдХो рдЕрдзीрди рд░рдЦ рд╕рдХрддे рд╣ें, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЗрди्рд╣ें ‘рджेрд╡рд░्рд╖ि’ рдХрд╣рддे рд╣ैं."
рдк्рд░рдзाрди рдорд╣рд░्рд╖ि - рджрд╕ рдорд╣рд░्рд╖िрдпों рдХे рдиाрдо рд╣ैं- рднृрдЧु, рдорд░ीрдЪि, рдЕрдд्рд░ि, рдЕंрдЧिрд░ा, рдкुрд▓рд╣, рдХ्рд░рддु, рдордиु, рджрдХ्рд╖, рд╡рд╕िрд╖्рда рдФрд░ рдкुрд▓рд╕्рдд्рдп. рдпे рд╕рдм рдм्рд░рд╣्рдоा рдХे рдорди рд╕े рд╕्рд╡рдпं рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдП рд╣ैं рдФрд░ рдРрд╢्рд╡рд░्рдпрд╡ाрди рд╣ैं. рдорд╣рд░्рд╖िрдпों рдоें рднृрдЧु рдЬी рдоुрдЦ्рдп рд╣ैं. рдпे рднрдЧрд╡ाрди рдХे рднрдХ्рдд, рдЬ्рдЮाрдиी рдФрд░ рдмрдб़े рддेрдЬрд╕्рд╡ी рд╣ैं.
рдоुрдиिрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рдФрд░ рд╡ेрджाрджि рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХा рдордирди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ों рдХो ‘рдоुрдиि’ рдХрд╣рддे рд╣ैं. рднрдЧрд╡ाрди рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕ рд╕рдорд╕्рдд рд╡ेрджों рдХा рднрд▓ीрднाँрддि рдЪिंрддрди рдХрд░рдХे рдЙрдирдХा рд╡िрднाрдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े, рдорд╣ाрднाрд░рдд, рдкुрд░ाрдг рдЖрджि рдЕрдиेрдХ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рд░рдЪрдпिрддा, рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЕंрд╢ाрд╡рддाрд░ рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рд╕рдж्рдЧुрдг рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ैं.
рдХрд╡िрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди- рдЬो рдкрдг्рдбिрдд рдФрд░ рдмुрдж्рдзिрдоाрди рд╣ो, рдЙрд╕े ‘рдХрд╡ि’ рдХрд╣рддे рд╣ैं. рд╢ुрдХ्рд░ाрдЪाрд░्рдп рднाрд░्рдЧрд╡ों рдХे рдЕрдзिрдкрддि, рд╕рдм рд╡िрдж्рдпाрдУं рдоें рд╡िрд╢ाрд░рдж, рдиीрддि рдХे рд░рдЪрдпिрддा, рд╕ंрдЬीрд╡рдиी рд╡िрдж्рдпा рдХे рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓े рдФрд░ рдХрд╡िрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди рд╣ैं.
рд╕рд░्рдкों рд╡ рдиाрдЧों рдоें рдк्рд░рдзाрди- рд╡ाрд╕ुрдХि рд╕рдорд╕्рдд рд╕рд░्рдкों рдХे рд░ाрдЬा рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рднрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╕рд░्рдкों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдиे рдЧрдпे рд╣ैं. рд╢ेрд╖рдиाрдЧ рд╕рдорд╕्рдд рдиाрдЧों рдХे рд░ाрдЬा рдФрд░ рд╣рдЬाрд░ рдлрдгों рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣ैं рддрдеा рднрдЧрд╡ाрди рдХी рд╢рдп्рдпा рдмрдирдХрд░ рдФрд░ рдиिрдд्рдп рдЙрдирдХी рд╕ेрд╡ा рдоें рд▓рдЧे рд░рд╣рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ुрдЦ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рд╡ाрд▓े, рдЙрдирдХे рдкрд░рдо рдЕрдирди्рдп рднрдХ्рдд рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рдмाрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЕрд╡рддाрд░ рд▓ेрдХрд░ рдЙрдирдХी рд▓ीрд▓ा рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं рддрдеा рдЗрдирдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рднी рднрдЧрд╡ाрди рд╕े рд╣ी рдоाрдиी рдЧрдпी рд╣ै.
рдЧौрдУं рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдХाрдордзेрдиु рд╕рдорд╕्рдд рдЧौрдУं рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рджिрд╡्рдп рдЧौ рд╣ै, рдпрд╣ рджेрд╡рддा рддрдеा рдордиुрд╖्рдп рд╕рднी рдХी рд╕рдорд╕्рдд рдХाрдордиाрдУं рдХो рдкूрд░्рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рднी рд╕рдоुрдж्рд░рдоंрдерди рд╕े рд╣ुрдИ рд╣ै.
рд╣ाрдеिрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди - рдмрд╣ुрдд рд╕े рд╣ाрдеिрдпों рдоें рдЬो рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ो, рдЙрд╕े рдЧрдЬेрди्рдж्рд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं. рдРрд╕े рдЧрдЬेрди्рдж्рд░ों рдоें рднी рдРрд░ाрд╡рдд рд╣ाрдеी, рдЬो рдЗрди्рдж्рд░ рдХा рд╡ाрд╣рди рд╣ैं, рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдФрд░ ‘рдЧрдЬ’ рдЬाрддि рдХा рд░ाрдЬा рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै. рдЗрд╕рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рднी рдЙрдЪ्рдЪै:рд╢्рд░рд╡ा рдШोрдбे़ рдХी рднाँрддि рд╕рдоुрдж्рд░ рдоंрдерди рд╕े рд╣ी рд╣ुрдИ рдеी.
рдкांрдбрд╡ों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда- рд╕рднी рдкांрдбрд╡ों рдоें рдЕрд░्рдЬुрди рдХो рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै. рдЗрд╕рдХा рдХाрд░рдг рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдирд░-рдиाрд░ाрдпрдг-рдЕрд╡рддाрд░ рдоें рдЕрд░्рдЬुрди рдирд░ рд░ूрдк рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕ाрде рд░рд╣ рдЪुрдХे рд╣ैं. рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡े рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдкрд░рдо рдк्рд░िрдп рд╕рдЦा рдФрд░ рдЙрдирдХे рдЕрдирди्рдп рдк्рд░ेрдоी рднрдХ्рдд рд╣ैं. рдЗрд╕рд▓िрдпे рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЕрд░्рдЬुрди рдХो рд╣ी рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै. рднрдЧрд╡ाрди рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣ा рд╣ै-
рдирд░рд╕्рдд्рд╡рдорд╕ि рджुрд░्рдзрд░्рд╖ рд╣рд░िрд░्рдиाрд░ाрдпрдгो рд╣्рдпрд╣рдо्।
рдХाрд▓े рд▓ोрдХрдоिрдоं рдк्рд░ाрдк्рддौ рдирд░рдиाрд░ाрдпрдгрд╡ृрд╖ी॥
рдЕрдирди्рдп рдкाрд░्рде рдордд्рддрд╕्рдд्рд╡ं рдд्рд╡рдд्рддрд╢्рд░्рд╡ाрд╣ рддрдеैрд╡ рдЪ।
(рдорд╣ाрднाрд░рдд рд╡рдирдкрд░्рд╡ 12.46-47)
"рд╣े рджुрд░्рдзрд░्рд╖ рдЕрд░्рдЬुрди! рддुрдо рднрдЧрд╡ाрди рдирд░ рд╣ो рдФрд░ рдоैं рд╕्рд╡рдпं рд╣рд░ि рдиाрд░ाрдпрдг рд╣ूँ. рд╣рдо рджोрдиों рдПрдХ рд╕рдордп рдирд░ рдФрд░ рдиाрд░ाрдпрдг рдЛрд╖ि рд╣ोрдХрд░ рдЗрд╕ рд▓ोрдХ рдоें рдЖрдпे рдеे. рдЗрд╕рд▓िрдпे рддुрдо рдоुрдЭрд╕े рдЕрд▓рдЧ рдирд╣ीं рд╣ो рдФрд░ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдоैं рддुрдорд╕े рдЕрд▓рдЧ рдирд╣ीं рд╣ूँ."
рд╕्рдд्рд░िрдпों рдоें рдк्рд░рдзाрди- рд╕्рд╡ाрдпрдо्рднुрд╡ рдордиु рдХी рдХрди्рдпा рдк्рд░рд╕ुрддि рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдк्рд░рдЬाрдкрддि рджрдХ्рд╖ рд╕े рд╣ुрдЖ рдеा. рдЙрдирд╕े рдЪौрдмीрд╕ рдХрди्рдпाрдПं рд╣ुрдИं- рдХीрд░्рддि, рдоेрдзा, рдзृрддि, рд╕्рдоृрддि рдФрд░ рдХ्рд╖рдоा рдЙрди्рд╣ीं рдоें рд╕े рд╣ैं. рдЗрдирдоें рдХीрд░्рддि, рдоेрдзा рдФрд░ рдзृрддि рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдзрд░्рдо рд╕े рд╣ुрдЖ; рд╕्рдоृрддि рдХा рдЕंрдЧिрд░ा рд╕े рдФрд░ рдХ्рд╖рдоा рдорд╣рд░्рд╖ि рдкुрд▓рд╣ рдХो рдм्рдпाрд╣ी рдЧрдИं. рдорд╣рд░्рд╖ि рднृрдЧु рдХी рдХрди्рдпा рдХा рдиाрдо рд╢्рд░ी рд╣ै, рдЬो рджрдХ्рд╖рдХрди्рдпा рдЦ्рдпाрддि рдХे рдЧрд░्рдн рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдИ рдеीं. рдЗрдирдХा рдкाрдгिрдЧ्рд░рд╣рдг рднрдЧрд╡ाрди рд╡िрд╖्рдгु рдиे рдХिрдпा рдФрд░ рд╡ाрдХ् рдм्рд░рд╣्рдоा рдЬी рдХी рдХрди्рдпा рдеीं. рдЗрди рд╕ाрддों рдХे рдиाрдо рдЬिрди рдЧुрдгों рдХा рдиिрд░्рджेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं- рдЙрди рд╡िрднिрди्рди рдЧुрдгों рдХी рдпे рд╕ाрддों рдЕрдзिрд╖्рдаाрддृрджेрд╡рддा рд╣ैं рддрдеा рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╕्рдд्рд░िрдпों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдиी рдЧрдИ рд╣ैं.
♦ рдХрд╡्рдпрд╡ाрд╣, рдЕрдирд▓, рд╕ोрдо, рдпрдо, рдЕрд░्рдпрдоा, рдЕрдЧ्рдиिрд╖्рд╡ाрдд्рдд рдФрд░ рдмрд░्рд╣िрд╖рдж्- рдпे рд╕ाрдд рджिрд╡्рдп рдкिрддृрдЧрдг рд╣ैं. (рд╢िрд╡рдкुрд░ाрдг рдзрд░्рдо. 63।2) рдЗрдирдоें рдЕрд░्рдпрдоा рдиाрдордХ рдкिрддрд░ рд╕рдорд╕्рдд рдкिрддрд░ों рдоें рдк्рд░рдзाрди рд╣ोрдиे рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдиे рдЧрдпे рд╣ैं.
Comments
Post a Comment