рднाрд░рддीрдп рджंрдб рд╕ंрд╣िрддा (IPC) рдХी рдзाрд░ा 96 рдФрд░ 97 : рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░

рднाрд░рддीрдп рджंрдб рд╕ंрд╣िрддा (IPC) рдХी рдзाрд░ा 96 рдФрд░ 97 : рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░

IPC Section 96 and 97 in Hindi — рднाрд░рддीрдп рджंрдб рд╕ंрд╣िрддा (Indian Penal Code-IPC) рдХे рдЕрдз्рдпाрдп 4 рдоें рдзाрд░ा 76 рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдзाрд░ा 106 рддрдХ рдЙрди ‘рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрдкрд╡ाрджों (General Exceptions)’ рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬो рдХिрдП рдЧрдП рдЕрдкрд░ाрдз рдХो рднी рдХ्рд╖рдоा рдХрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп рдмрдиाрддे рд╣ैं, рдпाрдиी рдЗрди рдзाрд░ाрдУं рдоें рдЙрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдпा рд╣ाрд▓ाрдд рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬिрдирдХे рдоौрдЬूрдж рд╣ोрдиे рдкрд░ рдХोрдИ рдЖрдкрд░ाрдзिрдХ рдХाрд░्рдп рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рд╡рд╣ рдЕрдкрд░ाрдз рдирд╣ीं рдоाрдиा рдЬाрдПрдЧा, рдпा рдЙрд╕ рдЖрдкрд░ाрдзिрдХ рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдХ्рд╖рдоा рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрдПрдЧा. рд╣рдо рдЗрди рдзाрд░ाрдУं рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рднाрдЧों рдоें рдХрд░ेंрдЧे- 
  
рднाрд░рддीрдп рджंрдб рд╕ंрд╣िрддा рдХी рдзाрд░ा 96 рд╕े 106 рддрдХ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों (Right of Private Defense) рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै.
рднाрд░рддीрдп рджंрдб рд╕ंрд╣िрддा (IPC) рдХी рдзाрд░ा 96 рдФрд░ 97 : рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ IPC Section 96 and 97 in Hindi

IPC рдХी рдзाрд░ा 96

рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдоें рдХी рдЧрдИ рдмाрддें- "рд╡рд╣ рдХोрдИ рдмाрдд рдЕрдкрд░ाрдз рдирд╣ीं рд╣ै, рдЬो рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдХी рдЬाрддी рд╣ै". 
 
рдзाрд░ा 96 рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рд╡िрд╖рдп рдХो рдмрддाрддी рд╣ै. рдпрд╣ рдШोрд╖рдгा рдХрд░рддी рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдХी рдЧрдИ рдХोрдИ рднी рдмाрдд рдЕрдкрд░ाрдз рдирд╣ीं рд╣ै. рдЗрд╕ рд╕ंрдмंрдз рдоें рд╕рд░ рд╣ेрдирд░ी рдоेрди рдиे рдЪाрд░ рд╕िрдж्рдзांрдд рджिрдП рд╣ैं- 

(1) рд╕рдоाрдЬ рдпा рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдпрд╣ рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░े, 

(2) рдЬрд╣ां рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рд╡рд╣ां рдЙрд╕े рдЬрд░ूрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП. 

(3) рд▓ेрдХिрди рдЬрд╣ां рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी, рд╡рд╣ां рдЖрдд्рдорд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЬिрди рд╕ाрдзрдиों рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा, рд╡े рд╕рдо्рдоाрдирдЬрдирдХ рдоाрдиे рдЬाрдПंрдЧे. 

(4) рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдоें рдЙрддрдиी рд╣ी рд╣िंрд╕ा рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрддрдиी рд╣рдорд▓े рдХे рдиिрд╡ाрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै. 
 
рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХी рджो рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ीрдоाрдПं рд╣ैं. рдкрд╣рд▓ा рдпे рдХि рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдХिрд╕ी рднी рдРрд╕े рдХाрд░्рдп рдХो рди्рдпाрдпोрдЪिрдд рдирд╣ीं рдард╣рд░ा рд╕рдХрддा, рдЬो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдЕрдкрд░ाрдз рд╣ी рд╣ै. рджूрд╕рд░ा рдпे рдХि рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा, рдЬрдм рдЗрд╕рдХी рдоांрдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдЦुрдж рд╣ी рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрд░рддा рд╣ो. 
  
рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдмрдиाрдо рдкेрдк्рд╕ू рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рдХि рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЦुрдж рд╣ी рдЖрдХ्рд░ाрдордХ рд╣ै рдФрд░ рдЬो рдЦुрдж рд╣ी рдЕрдкрдиे рдКрдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХो рдЖрдоंрдд्рд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдЕрдкрдиे рдЖрдХ्рд░рдордг рдпा рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рд╡्рдпрдХ्рддि рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХा рд╣рдХрджाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै.

IPC рдХी рдзाрд░ा 97

рдЗрд╕ рдзाрд░ा рдХे рддрд╣рдд, IPC рдХी рдзाрд░ा 99 рдоें рдмрддाрдП рдЧрдП рдиिрд░्рдмंрдзрдиों рдХे рдЕрдзीрди рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рд╣рд░ рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдпрд╣ рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдпा рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╢рд░ीрд░, рдпा рдЕрдкрдиी рдпा рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕ंрдкрдд्рддि (рдЪाрд╣े рдЪрд▓ рд╣ो рдпा рдЕрдЪрд▓) рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░े. 
  
рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░- 
"рдзाрд░ा 99 рдоें рдЕंрддрд░्рд╡िрд╖्рдЯ рдиिрд░्рдмंрдзрдиों рдХे рдЕрдз्рдпрдзीрди рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ै рдХि рд╡рд╣- 

(1) рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рдЕрдкрд░ाрдз рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХी рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХрд░े, 

(2) рдХिрд╕ी рдРрд╕े рдХाрд░्рдп рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдЬो рдЪोрд░ी, рд▓ूрдЯ, рд░िрд╖्рдЯि рдпा рдЖрдкрд░ाрдзिрдХ рдЕрддिрдЪाрд░ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓ा рдЕрдкрд░ाрдз рд╣ै, рдпा рдЬो рдЪोрд░ी, рд▓ूрдЯ, рд░िрд╖्рдЯि рдпा рдЖрдкрд░ाрдзिрдХ рдЕрддिрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рд╣ै, рдЕрдкрдиी рдпा рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी, рдЪाрд╣े рдЬंрдЧрдо (рдЪрд▓ рд╕ंрдкрдд्рддि) рдпा рдЪाрд╣े рд╕्рдеाрд╡рд░ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХрд░े." 
 
рдзाрд░ा 97 рдпрд╣ рдмрддाрддी рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрд╕ рд╕ीрдоा рддрдХ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै. рдзाрд░ा 97 рдФрд░ 99 рджोрдиों рдоिрд▓рдХрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рдкेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ैं. рдзाрд░ा 97 рдХे рддрд╣рдд рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЕрдкрдиे рд╣ी рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рд╕ंрдкрдд्рддि рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рджूрд╕рд░े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рднी рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै. 
 
рднाрд░рдд рдоें рд╣рд░ рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХी, рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рднी рдЕрдкрд░ाрдз рд╕े рдпा рдЪрд▓ рдФрд░ рдЕрдЪрд▓ рд╕ंрдкрдд्рддि, рдЪाрд╣े рдЕрдкрдиी рд╣ो рдпा рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдХी...рдЪोрд░ी, рд▓ूрдЯ, рд░िрд╖्рдЯि рдпा рдЖрдкрд░ाрдзिрдХ рдЕрддिрдЪाрд░ рдпा рдЗрдирдоें рд╕े рдХिрд╕ी рдПрдХ рдХो рдХाрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖िрдд (рдмрдЪाрд╡) рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ै.

Comments